پندنامه بیسمارک برای ناصرالدین شاه: کمی اصلاح کنید. - وبلاگ پرودا

به گزارش وبلاگ پرودا، هرچند این اتفاقات برای ایرانیان جنبه مثبت داشت، اما در واقع بخشی از یک تقابل میان دو استعمارگر بود و اگر آلمانی ها می توانستند جای انگلیس را در ایران بگیرند، رویکردی کاملاً استعماری در پیش می گرفتند.

جواد نوائیان رودسری| آلمان به نسبت دیگر کشور های اروپایی، سرزمینی نوپدید است. شاید جالب باشد که بدانید، تا پیش از سال 1871 اصولاً کشوری به نام آلمان وجود نداشت و ایالت هایی که امروز این کشور را تشکیل می دهند، به صورت مستقل حکومت و دولت خود را داشتند.

اتحاد آلمان، ثمره کوشش ها و کاردانی بیسمارک بود؛ اتو ادوارد لئوپولد فون بیسمارک که دیرزمانی، صدراعظم پروس بود و بعد ها توانست آلمان واحد را با متحد کردن ایالت های ژرمانی نژاد، ایجاد کند. کارنامه او مشحون از اقدامات متهورانه و زیرکانه است و از او به عنوان صدراعظم آهنین یاد می گردد.

بیسمارک کوشش پیروزی برای تدارک نیروی دریایی آلمان انجام داد و آن را از مقام یازدهم جهان، به مقام دوم و پس از بریتانیا رساند. در عرصه نظامی، او پیروز به شکست دانمارک و اتریش شد و در زمینه سیاسی نیز، توانست با روسیه پیمان صلح ببندد و رقیب دیرینه آلمان، یعنی فرانسه را در اروپا منزوی کند.

حرکت به سوی شرق

در سیاست خارجی بیسمارک، وجود دولت های قدرتمند در آسیا، می توانستند ضربات سنگینی به منافع قدرت های اروپایی، به ویژه بریتانیا وارد نمایند. از این رو، تکاپو های اطلاعاتی و جاسوسی آلمانی ها در خاورمیانه، طی دوره بیسمارک شروع شد و پس از او، با شدت بیشتری ادامه یافت و مأموران آلمانی مستقر در جنوب و غرب ایران، دردسر های فراوانی را برای انگلیس به وجود آوردند.

هرچند این اتفاقات برای ایرانیان جنبه مثبت داشت، اما در واقع بخشی از یک تقابل میان دو استعمارگر بود و اگر آلمانی ها می توانستند جای انگلیس را در ایران بگیرند، رویکردی کاملاً استعماری در پیش می گرفتند.

ملاقات بیسمارک با شاه ایران

از آن جا که ایران، به ویژه از دوره ناصرالدین شاه، به عرصه تکاپو های استعماری روس و انگلیس تبدیل شده بود، آلمان نمی توانست فعالیت های فوری و گسترده ای برای تقابل با آن ها در ایران داشته باشدبه همین دلیل، ترجیح بیسمارک این بود که با تهییج ناصرالدین شاه و ترغیب او به ایستادگی در مقابل استعمار روس و انگلیس، سیاست پشت پرده خود را پیش ببرد.

در سال 1252 خورشیدی (1873 میلادی)، ناصرالدین شاه ضمن سفر به فرنگ، 9 روز در آلمان اقامت کرد و به بازدید از این کشور پرداخت. او با بیسمارک نیز ملاقات کرد و در این ملاقات، بیسمارک کوشید دیدگاه خود را به شاه ایران عرضه کند؛ اما ظاهراً ناصرالدین شاه چندان به سخنان وی توجه نکرده بود.

به همین دلیل، طی پیغامی مفصل و محرمانه که به وسیله تعیین الممالک، فرستاده ویژه ایران، برای ناصرالدین شاه فرستاد؛ به نقد سیاست های وی پرداخت؛ نقدی که انصافاً توام با حقیقت بود؛ اما در پس آن سیاست مقابله آلمان با انگلیس و روسیه تزاری قرار داشت.

کمی اصلاح کنید، بد نیست!

بیسمارک در این پیغام، خطاب به ناصرالدین شاه، البته با زبان تعیین الممالک گفته بود: در مقام خیرخواهی به شما می گویم که به حمایت و معاونت دیگران نباید خاطرجمع شده، آسوده نشست، زیرا پولیتیک دول، مستقیم و لایتغیر نیست و به جزئی چیزی تغییر می نماید.

باید هر دولتی در فکر استقلال خود باشد و استقلال خود را از دیگران نخواهد. محرک چرخ پولیتیک دول، امروز افکار عمومیه است؛ هیچ دولتی برخلاف میل و افکار ملت خود به کاری اقدام نمی تواند بکند. پس باید کاری کرد که افکار عامه را متوجه و مساعد به خود کرد و آن هم نمی گردد، مگر به اقدامات صمیمی و غیرت و همت در اصلاحات داخلیه و داخل شدن به طریق تمدنی که امروز لازم و ملزوم بقا و استقلال دول و ملل است.

باید افکار عامه را به خود انترسه (علاقه مند) کرد و اعتماد نباید نمود، مگر به قوت خود. قوه مالیه و ترتیبات اداره عسکریه (نظامی) ایران به درجه مطلوبه نیست؛ نواقص زیاد دارد. ولی استعداد هر نوع اصلاح و ادوات آن در ایران موجود است.

اعلی حضرت باید به اصلاح این دو اداره و اصلاح راه های مملکت و برطرف موانع تجارت، بدون فوت فرصت، همت فرمایند. بهترین وسیله حفظ مصالحه و دوام صلح، حاضر جنگ بودن است! البته ناصرالدین شاه نه به این توصیه ها توجه کرد و نه با آن سبک زندگی، می توانست این روش سخت و جدی را دنبال کند؛ این بود که بی خیال پیغام محرمانه بیسمارک شد!

منبع: روزنامه خراسان